Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết cho 3 miền Bắc, Trung, Nam

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong không khí đón Tết truyền thống của người Việt Nam. Đây là một nét đẹp văn hóa tượng trưng cho sự sung túc và may mắn trong năm mới. Mâm ngũ quả gồm có năm loại trái cây khác nhau, tùy theo từng vùng miền khác nhau mà có cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đều có những ý nghĩa riêng biệt.

Việc chuẩn bị mâm ngũ quả cũng được coi là một nghi lễ trọng đại trong dịp Tết Nguyên Đán. Người ta chọn những trái cây tươi ngon, có hình dáng hoàn hảo để bày trên mâm, tạo ra cảm giác thịnh soạn và lung linh cho không gian gia đình. Đây không chỉ là một nét đẹp văn hóa của Việt Nam, chúng còn mang những ý nghĩa sâu sắc về tình yêu thương và lòng biết ơn đối với tổ tiên. Nó là một biểu tượng của sự hòa hợp và thịnh vượng trong gia đình. 

Vậy mâm ngũ quả ngày Tết của 3 miền gồm những gì? Ý nghĩa của nó như thế nào? Các bày ra sao? Mời các bạn hãy cùng Printgo theo dõi bài viết dưới đây nhé.

Mâm ngũ quả là gì?

Trong tiếng Việt, "mâm" có nghĩa là đĩa, còn "ngũ quả" có nghĩa là năm loại quả được trưng bày trên bàn thờ tổ tiên, hoạc trên bàn tiếp khách. Tùy vào từng vùng miền mà người ta lựa chọn năm loại hoa quả khác nhau, vì mỗi loại trên mâm ngũ quả ngày Tết đều mang một ý nghĩa riêng thông qua tên gọi, màu sắc của chúng cũng như cách sắp xếp.

Mâm ngũ quả ngày Tết được trang trí đẹp mắt

Thông qua những loại trái cây này, gia chủ thể hiện những ước nguyện của mình cho một năm mới đủ đầy, sung túc, hạnh phúc… Ngày nay, mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn có ý nghĩa trang trí.

Ý nghĩa của mâm ngũ quả từng miền

Mâm ngũ quả có nguồn gốc từ đạo Phật, được nhắc đến trong kinh Ullambana Sutra với hình ảnh “trái cây năm màu”. Thông thường, mâm ngũ quả thường có khoảng 5 loại trái cây với màu sắc khác nhau. 

Đối với người Việt, “ngũ” thể hiện ước muốn đạt được ngũ phúc lâm môn: phú (giàu), quý (sang), thọ (sống lâu), khang (mạnh khỏe) và ninh (bình an).

Theo quan niệm của Phật giáo, 5 màu tượng trưng cho “ngũ thiện căn” là tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt). Theo đó, các loại quả được bày trên mâm ngũ quả ngày Tết cũng mang những ý nghĩa nhất định, như:

• Bưởi, dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn năm mới đầy ngọt ngào, may mắn.
• Hồng, quýt: có màu sắc rực rỡ mạnh mẹ, tượng trưng cho sự thành công
• Lê (hay mật phụ): ngọt thanh, mang ý nghĩa là làm việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ.
• Lựu: loại quả này có nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.
• Quả Đào: thể hiện sự thăng tiến trong công việc.
• Mai: con gái phải có chồng, hạnh phúc, không cô đơn.

Mâm ngũ quả được trang trí với nhiều loại 

• Táo đỏ: mang ý nghĩa phú quý.
• Trái thanh long: ý rồng mây gặp hội.
• Quả trứng gà (lêkima): Có ý nghĩa là được lộc trời cho
• Dừa: có âm tương tự như là “vừa”, có nghĩa là vừa đủ, không thiếu.
• Sung: loại quả này được cho là biểu tượng của sự sung túc, sung mãn.
• Trái đu đủ: mang đến sự đầy đủ, thịnh vượng.
• Quả xoài: Trong miền nam loại quả này có âm na ná như là “xài”. Bày quả xoài nên mâm ngũ quả ngày tết để mong cả năm tới tiêu xài không thiếu thốn.

Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc

Bày mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc đẹp, đúng chuẩn thì không thể thiếu được những trái cây sau: Chuối xanh, bưởi hoạc phật thủ, sung, quất, hồng xiêm, quả dứa. Những quả này được bày theo thuyết ngũ hành 5 loại quả tương ứng với 5 màu là kim (trắng), mộc (xanh), thủy (đen), hỏa (đỏ), thổ (vàng)

Cách trang trí mâm ngũ quả ngày tết ở miền bắc

• Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, đại diện cho sự gia đình đầy đủ, xum vầy, đoàn kết.
• Bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang và may mắn. Một số gia đình có thể thay thế bưởi bằng quả phật thủ để tôn vinh thần linh và gia tiên, để họ bảo vệ gia chủ lâu hơn.
• Quả quất cảnh, quả hồng và ớt đỏ được sắp xếp xung quanh mâm ngũ quả vì màu đỏ và vàng rực rỡ, biểu tượng cho sự may mắn và thịnh vượng.
• Còn quả dứa với hương thơm đặc trưng thể hiện mong muốn về một năm mới tràn đầy hạnh phúc và thịnh vượng.

Nguyên tắc sắp xếp mâm ngũ quả ở miền Bắc

Truyền thống của người miền Bắc là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ cho việc sắp xếp các loại quả còn lại. Bưởi, phật thủ hoặc mãng cầu được đặt ở giữa mâm, còn các loại quả khác như đào, hồng, quýt, táo sẽ được bày quanh xung quanh, và trong khoảng trống có thể xen kẻ thêm ớt và quất. 

Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung

Đất miền Trung năm nào cũng phải đối diện với tai họa của thiên nhiên như: bão, lũ lụt, hạn hán, sạt nở, và còn nhiều thiên tai khác. Chính vì thế, nên mâm ngũ quả ngày tết ở miền Trung được bày biện rất đơn giản. Nhiều vùng ở miền trung họ thường kết hợp văn hóa của hai miền Bắc - Nam. Những loại cây mà người dân bày trên mâm ngũ quả cũng thường có ở trong vườn nhà.

Cách trang trí mâm ngũ quả miền Trung được trình bày đơn giản

• Cam - biểu tượng của thành đạt.
• Dừa - tượng trưng sự không thiếu, chuối - ý nghĩa về che chở, sự sung túc, đùm bọc và gắn kết.
• Xoài - ước mong sự tiêu xài vừa phải.
• Đu đủ - thịnh vượng, đầy đủ.
• Quýt - đem lại thành công, thành đạt trong năm mới.
• Thanh long - ý nghĩa về việc rồng mây gặp hội, dứa, mãng cầu, sung, dưa hấu...

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung:

Cách bày trí mâm ngũ quả của người miền Trung thường rất đơn giản và không phức tạp. Họ sẽ sắp xếp các quả to và nặng ở phía dưới, còn những quả nhỏ thì được xếp xen kẽ lẫn nhau để tạo ra sự hài hòa hoàn hảo.

Mâm ngũ quả ngày tết miền Nam

Khác với mâm ngũ quả của miền Bắc, thì Tết của người miền Nam đòi hỏi mâm ngũ quả rất cầu kỳ và đầy đủ các ý nghĩa cho năm mới được suôn sẻ, bình an. Chính vì vậy, mà trong mâm ngũ quả ngày tết ở miền Nam không bao giờ có chuối, vì âm của từ chuối nghe giống từ “chúi”, thể hiện sự đi xuống, không ngẩng lên được. Và người miền nam cũng không đặt trái cam và trái quýt vì câu tục ngữ "quýt làm cam chịu".

Mâm ngũ quả Tết miền Nam được chọn lựa kỹ càng

Thay vào đó, mâm ngũ quả của người miền Nam thường bao gồm các loại trái như mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài, v.v. Đây là những trái cây có âm khi đọc chệch nghe như câu "cầu sung vừa đủ xài", thể hiện nguyện vọng cho một năm mới đầy đặn và thịnh vượng. Ngoài ra, mâm ngũ quả miền Nam còn bổ sung trái thơm, biểu thị mong muốn về một gia đình đông con đầy cháu, cùng với cặp dưa hấu xanh để cầu may mắn.

Cách trình bày mâm ngũ quả ở Miền Nam

Cách trình bày mâm ngũ quả miền Nam phổ biến là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước để lấy thế do ba loại quả này có hình dáng to và trọng lượng nặng, sau đó mới lần lượt bày những loại quả khác lên trên, tạo thành hình dáng ngọn tháp.

Cách trang trí mâm ngũ quả ngày tết

Cách 1: Trang trí mâm ngũ quả đẹp mắt

Trái cây cần chuẩn bị:

• 2 trái xoài. 
• 2 trái dưa hấu. 
• 1 quả bưởi.
• 1 trái dứa (khóm, thơm).
• 1 chùm nho.
• Cam, táo, lê mỗi loại 1 quả.
• 3 cái ly. 

Các bước thực hiện:

• Bước 1: Trước tiên, bạn sắp xếp 3 chiếc cốc vào giữa cái đĩa, đặt quả dưới lên trên miệng cốc ở giữa và đặt 2 quả xoài hai bên.
• Bước 2: Tiếp theo, bạn đặt quả bưởi vào giữa 3 cái cốc, sau đó xếp các loại trái cây khác như cam, táo và lê xung quanh đĩa để cố định vị trí của 3 chiếc cốc.
• Bước 3: Ở tầng thứ 2, bạn có thể xếp thêm một vài quả cam và đặt một chùm nho lên phía trên quả bưởi. Để làm cho cái đĩa trông lung linh hơn, bạn có thể quấn thêm dây đèn quanh nó.

Cách 2: Trang trí mâm ngũ quả đủ đầy

Trái cây cần chuẩn bị:

• 14 trái quýt. 
• 1 trái dưa hấu. 
• Lê, táo mỗi thứ 1 một quả. 
• 1 quả phật thủ.
• 4 trái xoài. 
• 1 trái vú sữa. 
• 10 trái ớt. 
• Quất số lượng tùy thích. 

Các bước thực hiện:

Những lưu ý cần tránh khi bày mâm ngũ quả ngày Tết

Hiểu sai về ý nghĩa mâm ngũ quả, ý nghĩa từng quả

Trong quan niệm văn hóa phương Đông, mâm ngũ quả mang ý nghĩa theo thuyết Ngũ hành – 5 yếu tố tạo nên sự sống trong vũ trụ. Chính vì vậy, khi trang trí mâm ngũ quả bạn cũng bắt buộc làm theo để tránh mắc lỗi như chọn các loại trái cây không có ý nghĩa hoặc không đủ 5 màu của ngũ hành.

Có thể tham khảo cách chọn quả theo màu như sau:

• Kim – màu trắng: Dưa lê trắng, lê trắng…
• Mộc – màu xanh lá: Dưa hấu, chuối xanh, xoài xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, trái na, trái sung, trái dừa…
• Thủy – màu đen: Nho đen, vú sữa hay những trái cây có màu sậm tối
• Hỏa – màu đỏ: Táo đỏ, trái hồng, trái dừa lửa, thanh long…
• Thổ – màu vàng: Cam vàng, quýt vàng, dưa hấu vàng, dưa lê vàng, xoài chín, phật thủ.

Rửa quả cho sạch để bày

Rất nhiều người thường có thói quen rửa trái cây cẩn thận để quả bóng, đẹp khi chưng lên mâm. Tuy nhiên, điều này sẽ làm quả nhanh bị héo, thối rữa nếu có chỗ đọng nước. Bởi vậy, bạn chỉ cần dùng khăn giấy ẩm lau sạch trái cây, sau đó phết một lớp dầu ăn thật mỏng lên để tạo lớp vỏ bóng loáng cực kỳ đẹp mắt.

Sai lầm khi chưng quá 5 quả

Các loại hoa quả, trái cây ngày càng phong phú nhưng không vì thế mà chúng ta bày tất cả lên mâm ngũ quả. Bạn cần lưu ý mâm ngũ quả thì chỉ bày quả chứ không nên đặt thêm hoa hoặc bất cứ thực phẩm nào khác.

Không nên chưng quá nhiều loại quả

Chọn sai số lượng quả

Điều này đặc biệt lưu ý khi chọn chuối. Theo đó, nải chuối khi đem chưng phải đều, các quả phân bổ đều nhau và hướng lên trên như bàn tay xòe ra nâng đỡ và số quả phải là lẻ, hứng lộc bao bọc cho toàn thể gia đình. Ngoài ra, khi chọn quả yêu cầu quả to, tay dài mập, đều nhau, da quả phải trơn, vàng chanh hoặc xanh nhạt, có mùi thơm thoang thoảng. 

Cần lưu ý về số lượng từng quả

Lựa chọn quả chín

Thực tế cho thấy, có nhiều gia đình Việt có thói quen mua sắm đồ Tết sớm từ ngày 27, 28 Tết, thậm chí sớm hơn. Trong khi mâm ngũ quả chỉ dâng lên bàn thờ vào đêm 30 Tết. Vì vậy, để tránh tình trạng khi bày mâm ngũ quả mà trái cây bị chín quá, lá héo thì bạn không nên chọn ngay những quả đã chín đẹp. Thay vào đó, nên lựa chọn quả mới chín tới để vẫn có màu sắc tươi và bày được lâu.

Tổng hợp hình ảnh mâm ngũ quả ngày Tết cực đẹp

Mâm ngũ quả với quả Phật thủ ở giữa giúp mang lại may mắn cho năm mới

Mâm ngũ quả khắc chữ lạ mắt

Mâm ngũ quả này được bày trí khá hiện đại nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ các loại hoa quả 

Mâm ngũ quả này cũng được trang trí rất công phu

Kết luận

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong bữa tiệc ngày Tết của người Việt Nam. Mâm ngũ quả đánh dấu sự phong phú, sung túc và tài lộc trong năm mới. Nó không chỉ là một biểu tượng truyền thống mà còn mang theo ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Ngoài ra, mâm ngũ quả trong ngày tết còn mang trong mình sự quy tụ của gia đình và tình thân, vì khi cả gia đình cùng sắp xếp mâm ngũ quả, đó là thời gian quý báu để họ kết nối và chia sẻ những khoảnh khắc đáng nhớ.